TỪ LƯƠNG XÂM - NƠI GHI DẤU NHỮNG CHIẾN CÔNG LỪNG LẪY

Từ Lương Xâm là di tích lịch sử tại Hải Phòng liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng năm 935 của quân dân ta nhờ sự lãnh đạo tài giỏi của Ngô Quyền. Ngày nay nơi đây còn là địa điểm để tổ chức lễ hội nhớ ơn ngài cũng như cầu mong những điều tốt đẹp đến với đất cảng.

1.Tổng quan đôi nét về Từ Lương Xâm

 Địa chỉ: Nam Hải, Hải An, Hải Phòng

Từ Lương Xâm là một di tích lịch sử văn hóa tại Hải Phòng có ý nghĩa đặc biệt bởi chứa đựng các nội dung liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng lần thứ nhất, năm 935 của quân dân ta bằng sự lãnh đạo tài giỏi của Ngô Quyền. Chiến thắng ấy mở đường để chúng ta đánh tan quân xâm lược Nam Hán, đưa dân tộc ta đến với một kỷ nguyên độc lập, tự chủ mới.

Xưa Lương Xâm là tên một xã thuộc huyện An Dương, phủ  Kinh Môn, Trấn Hải Dương (nay thuộc Hải Phòng). Nơi đây nằm ngay phía Đông Bắc xã Nam Hải, với kiến ​​trúc chính hướng về phía Đông .

2. Lịch sử hình thành

Tứ Lương Xâm được xem là một trong “Tứ linh từ ” linh thiêng của huyện  An Dương xưa. Ngày nay, nó là một trong “Tam linh từ” linh thiêng ở huyện Hải An (Từ Lương Xâm, Phủ Thượng Đoạn, chùa Phú Xá). Đền thờ vua Ngô Quyền, người có công lớn đánh tan quân Nam Hán trong trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938 và rất nổi tiếng với du khách Hải Phòng.

3. Khám phá Từ Lương Xâm

3.1 Tổng quan nhân vật thờ phụng tại Từ Lương Xâm

Ngô Quyền sinh ngày 12 tháng 3 năm 898 tại ấp Đường Lâm, Ba Vì, Hà Nội. Cũng chính tại vùng đất này mà người anh hùng Phùng Hưng đã sinh ra  và lớn lên. Ông có công lớn vào cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của nhà Đường vào thế kỷ thứ 7. Ngô Quyền là con trai của Ngô Mân, một hào trưởng lớn tại địa phương.

Truyền thuyết kể rằng khi mới sinh ra, Vương mẫu Ngô Quyền đã có một giấc mơ: ““Mộng ứng tân lang thiên khai giáng/ Đằng giang phấn kích địa công Loa”. Người xưa cho rằng, Vương mẫu Ngô Quyền có dung mạo cao quý,  đức độ và được nhiều người kính trọng.

Một đêm nọ, mơ thấy Thiên Tướng tặng bà một buồng cau xanh nên bà rất vui mừng. Khi tỉnh dậy, bà cảm thấy cơ thể có chút kỳ lạ, kiểm tra mạch đập thì biết mình đã có thai. Truyền thuyết kể rằng khi ngài ra đời, người ta nhìn thấy một vầng hào quang kỳ lạ xuất hiện trong phòng.

Bà sinh được một bé trai xinh xắn với 3 nốt ruồi đỏ trên lưng. Cảm thấy lạ lùng, Ngô Mân mời tất cả các thầy bói trong vùng tới. Không ngờ tất cả các thầy đều quỳ xuống bái lạy cậu bé và Vương hậu nói: “Mau say cậu chính là người đã thống nhất đất nước và giành được tự do cho nước nhà".

Khi đó tên cậu bé tên là Quyền. Quyền mang ý nghĩa sau này sẽ được nhiều người kính trọng, yêu mến và có sự nghiệp vĩ đại trong tương lai.

3.2 Kiến trúc độc đáo

Giống như những di tích lịch sử nổi tiếng khác ở Hải Phòng như Đền Mõ, Từ Lương Xâm cũng có những nét kiến ​​trúc độc đáo riêng. Ngôi Từ có bố cục nội công, ngoại quốc được xây dựng  trên  khu đất cao, có nhiều cây cổ thụ. Đặc biệt, nó nằm ngay trên nền bản doanh và nhà kho lương giúp Ngô Quyền chống lại quân xâm lược Nam Hán trước đây.

Nội dung của bản “Tiền Ngô Vương thiên tử ngọc phả lục” hiện được lưu trữ tại kho lưu trữ ở Từ Lương Xâm ghi chép: Khi kéo quân về cửa biển Bạch Đằng bố trí thế trận, Ngô Quyền sớm nhận ra vị trí chiến lược quan trọng của làng Dầm - tức làng Lương Xâm (tên cũ là Lãng Thâm) hiện nay.

Sau đó, ông ra lệnh cho đặt một đồn quân sự lớn làm trụ sở của chỉ huy tiền phương, đồn chỉ huy nằm tại làng Cấm - trụ sở UBND thành phố hiện nay và vận động nhân dân  đắp thành vành kiệu. Đền thờ mà ông nói đến đóng quân ở Lương Xâm mà Ngô Quyền đã mấy lần về đó chỉ huy  tác chiến.

3.3 Ý nghĩa đặc biệt của Từ Lương Xâm

Từ Lương Xâm là di tích  lịch sử văn hóa chứa đựng nhiều nội dung liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng. Thế kỷ 16,  sử gia Ngô Thi Sĩ khẳng định, chiến thắng  sông Bạch Đằng là cơ sở để khôi phục quốc thống, tạo nên danh tiếng vang dội ngàn năm. 

Cẩm nang du lịch cho biết nhìn chung mọi hoạt động ở Từ Lương Xâm đều gắn liền với  di tích thờ Ngô Vương  trong vùng với tư cách từ “Cả”. Nơi đây còn được coi là trung tâm sinh hoạt văn hóa, tôn giáo của dân làng. Theo truyền thống, từ “Cả” hàng năm được mở hội vào ngày 16 tháng giêng âm lịch  (ngày hóa Ngô Quyền), trong khi các làng, xã khác chỉ tổ chức lễ hội vào ngày 17 tháng giêng âm lịch.

Các hoạt động văn hóa truyền thống diễn ra rất sôi động trong lễ hội Tứ Lương Xâm. Ngoài phần lễ, còn kết hợp với việc tổ chức các trò chơi như:  đấu vật , cờ tướng, chọi gà, múa kiếm,... và nhiều hoạt động văn hóa, thể thao khác.

Từ Lương Xâm liên tục được chính quyền địa phương đầu tư sửa chữa, làm đẹp cảnh quan, nội thất. Chỉ hy vọng rằng trong tương lai không xa nơi đây sẽ trở thành điểm dừng chân hữu ích cho du khách từ phương xa.

3.4 Lễ hội Từ Lương Xâm

Bên cạnh lịch sử lâu đời, Lễ hội Từ Lương Xâm là lời nhắc nhở, là tiếng nói thúc giục  hàng triệu trái tim,  từ thế hệ này sang thế hệ khác thực hiện khát vọng của mình, nhất là  khi nền độc lập dân tộc gặp an nguy, đất nước có giặc trong ngoài hay có hạn hán, giông bão, các nghề nông – ngư thất bát.

Khác với  lễ hội ở các làng  khác, lễ hội Từ Lương Xâm gắn kết hầu hết các làng  trong vùng. Ngày xưa, sau khi tổ chức quốc lễ ở Từ Lương Xâm, các thị trấn, làng  xung quanh đều tổ chức lễ tế Ngô Vương. Nghi thức tế đám Ngô Vương ở Lương Xâm khá đặc biệt: lễ phẩm phải có 1 bò, 1 lợn, 1 dê mổ tế sống. Số thịt sau khi tế xong đem đi làm cỗ ăn tại đền và chia cho dân đinh.